روزگار گیدورایی

نان سنگک چرا روزگاری برای قرن‌ها پادشاه نان‌ها بود؟ درست خواندید گفتم بود! چون دیگر نیست و خواهم گفت چرا. ولی فکر می‌کنید چرا پادشاه نان‌ها بود؟ پاسخ‌های بدیهی ندهید که دقیق نیست. نان سنگک قدمت دارد درست، خوشمزه‌است درست، مفید است درست، توامان کیفیت و کمیت دارد درست، گران‌است درست، خوب می‌چسبد به آدم درست اما این نان به این دلایل نبود که به مقام پادشاهی نان‌ها دست یافت نه! بلکه رمزش این بود که با سختی و مرارت به دست مشتری می‌رسید. نانی بود که از همان مرحله آرد تا مرحله سفره مسیری دشوار و جانکاه می‌پیمود پر از مخاطرات و هزینه از این رو قرن‌ها بازارش داغ بود چون چنین شیفتگان رنج‌کشیده‌ای داشت. روزگاری که سنگک برای خودش ضرب‌المثلی داشت که ورد زبان مردمان بود: «سه چیز واجب آمد نزد گشنه / پنیر و نان سنگک آب چشمه». آن سالهایی که سنگک برای خودش افسانه‌ای داشت که سینه به سینه نقل می‌شد از پادشاهی که دستور داده بود شاطر یک نانوایی سنگکی را بخاطر کیفیت بد نانش توی تنور بیاندازند تا بسوزد تا زان‌ پس همه شاطرها حساب کار دستشان آید و نان خوب دست مردم دهند. آن زمانی که روستای ما در جنوب خراسان مدام شاطر خبره صادر می‌کرد به تهران و مشهد و دیگر شهرهای بزرگ، آن دورانی که در هر منطقه به زحمت یک نانوایی سنگک پیدا می‌شد و باقی نانوایی‌ها هم نان ماشینی خمیر و سوخته تولید می‌کردند و بعدش همه که پیشرفت کردند نان متری و فتوکپی تولید کردند بدتر از نوع قبلی که همه این انواع خودش تبلیغات غیرمستقیم برای آن سنگک نایاب بود.
خلاصه تکان‌دهنده‌ترین حکمی که والدین یک خانواده آن زمان می‌توانستند به کودک خود بدهند این بود که برو نان سنگک بخر. انگار که بگویند همین الان برو سربازی یا بگویند برو یک نبردی شرکت کن ولی برای ناهار برگرد خانه. کودک بعد از هضم اینکه این ماموریت غیرممکن نمی‌دانم شماره چندم قطعا به دوشش افتاده و راه دررو ندارد، باید زنبیل را توی دسته دوچرخه ۱۶ کوچکش می‌انداخت و سوار می‌شد و تا چند محله آن‌ورتر رکاب می‌زد تا برسد به آن نانوایی مقدس، به آن معبد موعود، به جایی که چهل پنجاه مرد و زن و کودک زنبیل به دست از در کوچکش هجوم برده‌اند تو که حاجت ‌طلبند، حاجت نان. به جایی که باید هنوز خیلی منتظر بمانی تا بتوانی بروی تو و بفهمی اوضاع پخت و فروش نان واقعا از چه قرار‌است و چرا این صف اصلا پیش نمی‌رود؟ پس کودک دوچرخه را کنار درختی می‌ایستاند و می‌رود ته صفی که رسیده تا چند مغازه بعد آن نانوایی، می‌ایستد و گاه می‌نشیند تا بعد کلی انتظار ببیند یک نفر نان‌به‌دست و با چهره پیروز‌مند از نانوایی خارج می‌شود بلکه کودک بتواند سی سانتی‌متر در صف پیشروی کند و سی سانتی‌متر آنطرف‌تر بنشیند آن همه در صفی که اقلا ده مترش بیرون نانوایی‌است و توی نانوایی‌ هم که خود غوغای دیگری‌است.
کودک نشسته در صف کلی فرصت دارد نگاه جامعه‌شناسانه بیاندازد به رفتار مردم آن محله، به عبور پسران و دختران مدرسه‌ای و به برخورد لطیف و گاه شدید این دو گونه و متلک‌ها و پوزخندها و جیغ‌هاشان، به کشیده‌ای که پسر از پدر می‌خورد، به مادری چادر به سر که لنگان لنگان بار گران خرید خانه را به خانه می‌برد، به مردانی که با اعتماد به نفس ویژه‌‌ای، بی‌نوبت راه خود را باز می‌کردند به داخل نانوایی و در اندک زمانی با نان برمی‌گشتند بیرون. به مغازه الکتریکی که صف به مقابلش رسیده و مردی مو سیخ‌ سیخی میان انبوه تلویزیون‌های خراب چیزی تعمیر می‌کرد و پسری که وردستش بود امر و نهی می‌کرد. پسری که کودک بعدا در مدرسه دیده بود و فهمیده بود خواهرزاده مرد مو سیخ‌سیخی‌است و جز دایی‌اش کسی را ندارد. به آرایشگاهی که صف از مغازه او هم می‌گذشت و مرد سلمانی اگر مشتری‌اش بودی سلام گرمی می‌کرد و تعارفی می‌کرد و عموجانی می‌گفت و اگر مشتری‌اش نبودی و یا قبلا مشتری‌اش بودی و مدتی بهش سرنزدی جوری از تو رو برمی‌گرداند که این مجازات یادت نرود و یک وقت شک نکنی که اتفاقی بود و حواسش نبوده و فلان. این تامل جامعه‌شناسانه وقتی عمیق‌تر می‌شود که بچه‌های رذل محله دوچرخه ۱۶ را پیش چشمت برمی‌دارند و می‌برند و زبان‌درازی هم می‌کنند که دوچرخه‌تو بردیم بچه‌ننه! و کودک باید جای گرانبهایش را در صف ترک کند و بدود و گریه کند و تمام آینده این اتفاق را تصور کند که توی خانه چه بگوید و چه‌ها خواهد شنید اگر خاک و خلی و گریان و بدون دوچرخه و از آن مهمتر بدون نان برگردی خانه!؟ تا یک بچه بامرام از همان محل ب‍پاخیزد و دوچرخه را مقتدرانه از آنها برایش بگیرد و تحویلش دهد تا کودک قدرشناسانه و شکرگزارانه به جای خودش در صف برگردد، تازه اگر بتواند به مدد معرفت آدمهای توی صف برگردد سرجایش، تا باز همانجا بنشیند به پاک کردن اشکهاش و باز وجب به وجب نزدیک شود به سرمنزل مقصودش، آنجا که نان سنگک داغ می‌دهند دست آدمهای خسته و گرسنه.
اگر زنده بمانی و برسی به داخل مغازه، تازه دو زاری‌ات جا می‌افتد که داستان چیست که این صف این همه حلزونی پیش می‌رود. نانوایی کلهم دو تا کارگر دارد که یکی شاطر‌ است که با ظرافت و احساسی ریتمیک خمیر پهن می‌کند روی صفحه‌اش که هنوز نمی‌دانم اسمش چیست و انگشت می‌زند و شکل می‌دهد و با دقتی حماسی می‌برد توی تنور و می‌چسباند به سنگهای داغ. آن یکی که نمی‌دانم چی بهش می‌گویند، با آرامش کامل بازای هر خمیری که شاطر توی تنور می‌چسباند اقلا هجده نوع سیخ و میله مختلف هی میکند توی تنور و هی در می‌آورد تا نهایتا اگر دلش بخواهد یکی دو نان پخته از آن تو دربیاورد در آورد و پرت کند روی تخته سمت مشتریان. نانوایی هم آن زمان پرسنلی بعنوان فروشنده که نداشت، پس نفر اول صف خودش باید به نانش رسیدگی می‌کرد و سنگ‌زدایی‌اش می‌کرد و به میخ می‌زد و سرد می‌کرد و بعد می‌کند که ببرد. گاهی هم یک مشتری آشنا یکهو بی‌صف و با کلی چاق‌سلامتی خطاب به شاطر و شاگردش می‌آمد تو که مثلا برای کمک نقش فروشنده را بازی کند. پس کار چند مشتری را راه می‌انداخت و بعد نان خودش را هم جمع می‌کرد و با خداحافظی بلند و قرایی می‌رفت که به ناهار خانه‌شان برسد! تازه یک نفر دیگر هم همیشه بود که آدم اولش فکر می‌کرد از کارکنان نانوایی‌است ولی بعدش می‌فهمیدی که این خود دشمن اصلی‌است و این همان‌ کسی‌است که برای کبابی‌اش یا برای یک مهمانی یا هرچی بازای هر سه تا نانی که از تنور بیرون می‌آید دارد دوتایش را برای خودش رو هم می‌گذارد تا مثلا بشود رقم رویایی پنجاه‌تا صدتا نان که آماده‌ شدنش یک عمر طول کشیده، بلکه راضی‌ بشود بغچه عظیم نانهایش را بردارد و برود و بلکه انتظار بی‌پایان کودک هم زودتر پایان یابد.
اما هرچه به جلوی صف و به پیشخوان نانوایی نزدیک‌تر می‌شدی اوضاع وخیم‌تر می‌شد. صف از حالت قطاری منظمش به حالت تجمعی شورشی تبدیل می‌شد و اضافه‌شدن صفهای یکی هم به عمق فاجعه می‌افزود. یک صف مردانه و یک صف زنانه و یک صف یکی مردانه و یک صف یکی زنانه، جمعا چهار صف، بدون صف، بصورت مخلوط آنجا ایستاده‌بودند که فقط تفکیک زنان و مردان کمی معنا داشت والا آن جلو نه نانوا می‌فهمید کی‌به‌کی‌است و نه مردم. چه بسیار افراد زبل از این آنارشی بهره جستند و بعنوان صف یکی وارد شدند و با ده تا نان خارج شدند و چه بسیار افراد مظلوم که خیلی دیر به حقشان می‌رسیدند و یا حتی نان تمام می‌شد و نمیر‌سند. آن جلو تنازع بقا حرف اول را می‌زد، نوع قوی صاحب نان خاشخاشی می‌شد و نوع ضعیف می‌ماند روی دست خودش. توی نانوایی گرما بود و نبود و کودک به آن جلوی پیشخوان که رسید از ازدحام پشت سر و از انتظار بی‌پایان و از نانهایی که مدام فکر می‌کرد مال اوست و به دیگری می‌رسید داشت از حال می‌رفتم و داشت التماس می‌کرد که آقای شاطر! من پسر فلانی‌ام! من فشارم افتاده! نانم را تو رو خدا بده بروم لب جدول بنشینم که حالم جا بیاید! اما چنان نگاهش کردند که این دیگر چه کلک جدیدی‌است برای زود نان گرفتن! از آفت کنجدی و ساده بودن نان بگذریم که خودش داستانی بود و هرکدام را می‌خواستی آن یکی را داشتند و این حقه که ساده و کنجدی‌اش برایم فرقی نمی‌کند هم جواب نمی‌داد، کسی نان آماده‌ای به دستت نمی‌داد چون اساسا نان آماده‌ای درکار نبود و با وجود آن هجده سیخی که طرف یکایک و با دقت توی تنور می‌کردند و آن عشوه و رقص‌پای شاطر همین که گهگاهی نانی از آن تنور بیرون می‌آمد خدا را شکر می‌کردیم.
کودک عاقبت به نانهایش رسیده‌بود و همه سنگهای داغ روی نان را با دقت و به بهای انگشت‌سوزی کنده‌بوده. بعد همه نان‌ها را تا کرده بود و با زحمت توی زنبیل قرمزش چپانده بود و از نانوایی زده بود بیرون تا لحظاتی روی جدول پیاده‌رو بنشیند بلکه حالش جا بیاید و بلکه اصوات اطراف از آن حالت معوج خارج شود و وضوع یابد و تصاویر همان جلای قبل را بیابد. کودک وقتی توانست بی‌دلهره از هوش رفتن روی پاهایش بایستد و یقین کند که زانوهایش دیگر سست نیستند، سمت دوچرخه‌اش می‌رود و دسته زنبیل را از دسته دوچرخه رد می‌کند و سوار می‌شود و رکاب می‌زند به سمت خانه. چین و زخم تجربه بر پیشانی اندوخته همچون کهنه‌سربازی جان به در برده از مهلکه، خرامان خرامان وارد خانه می‌شود و نانها و مابقی پول را تحویل مادر می‌دهد و مادر دستت درد نکندی می‌گوید به علاوه انتقاداتی در مایه‌های چرا خمیر‌ است؟ چرا سوخته؟ چرا خوب سردشان نکردی؟ چرا سنگ دارد؟ چرا ریز ریزشان کردی تو راه؟ چرا کنجدی؟ چرا ساده؟ و … کودک هم می‌رود دست و رو و خستگی می‌شوید و بر که می‌گردد سفره را می‌بیند که دارد پهن می‌شود و آذین می‌بندد و همه همه یکایک دارند دورش جمع می‌شوند تا خورشت گوجه بادمجان مامان‌پز را با نان سنگک تازه در جوار سبزی تازه و دوغ خانگی بزنند به بدن. با ورود پدر به سفره مراسم صرف ناهار رسما آغاز می‌شود و همه این نان سنگک را به چشم می‌کشند، کودکی که رنجش را کشیده به نوعی کیفور می‌شود و حاصل زحمتش قشنگ به جانش می‌نشیند و آن کودک دیگر که می‌داند این نان خریدنش چه بیچارگی‌ها دارد و الان مفت به دستش رسیده یک حال دیگری می‌برد البته اگر حواسش نباشد که فردا نوبت اوست! توی صلات ظهر تابستان و در جوار باد پنکه، آن لقمه سنگکی که گوجه و بادمجان و سبزی را بغل کرده بود تا نوش جانمان شود دنیایی می‌ارزید.
اما حالا چی؟ حالا چی وجدانا؟ حالا کافیست با تنبان راه‌راه و زیرپوش و دمپایی از در خانه بیرون بیایی و چهل قدم به هر سمتی دلت خواست بصورت لخ‌لخ بروی تا برسی به یک مجتمع نان. اگر عجله داشتی از بسته‌های آماده نان سنگک، مربوط به پخت قبلی، فی‌الفور خریداری می‌کنی و همانطور لخ‌لخ برمیگردی خانه و نان را می‌گذاری روی میز! اگر هم کمتر عجله‌داشتی چند دقیقه صبر می‌کنی نان تازه از تنور درآمده میگیری و باز لخ‌لخ می‌روی خانه. اگر با لباس و کفش رسمی و سوار بر خودرو بودی هم اصلا لازم نیست به دور زدن و تغییر مسیر و جستجو و جاپارک و الخ فکر کنی حتی. کافی‌است هر سمت خیابان که هستی به همان سمت اندکی پیش بروی، قطعا نانوایی سنگکی پیدا می‌کنی و پارک دوبل هم جواب می‌دهد چون اصلا معطل نخواهی شد. خلاصه تا آن روز که هر وعده نان سنگک بیاورند درب منزل چیزی نمانده. اینطورها شد که عبارت «وای خدای من نون سنگک گرفتی!!!» به مرور بدل شد به عبارت «باز نون سنگک گرفتی!» یا  «باز از این سنگکیه گرفتی! از اون یکی می‌گرفتی اقلا!» و حتی عبارت تازه‌ای خلق شد بدین مضمون که «من نون سنگک دوس ندارم چیه همه انقدر دنبالشن؟!» عبارتی که بار اول که می‌شنیدی کم از کفر نداشت که مگر می‌شود کسی از سنگک خوشش نیاید؟ به مرور زمان گویندگان این عبارت شالوده‌شکن انقدر زیاد شدند که برای خودشان فراکسیون مقتدری شدند و در همین نقطه‌ها بود که چند قرن پادشاهی باشکوه نان سنگک داشت به پایان نه چندان باشکوهش می‌رسید تا پس از ویرانی تاج و تختش، این نان تاریخی، تنها بعنوان یک شهروند معمولی و آسیب‌پذیر به زندگی خود در جامعه و میان آدمها و نانها ادامه‌دهد تا پادشاهی از سرش بیفتد. نان سنگک حالا گاهی دست توی جیب ‌می‌کند و بی‌هدف کوچه‌ها و خیابان‌ها را متر می‌کند و گاهی چشمش به انبوه همخون‌های والامقامش ‌می‌افتد که میان کیسه نان‌خشکهای دور ریخته مردم دارند ضجه‌زنان جان می‌کنند و جان می‌دهند. آنگاه افسوسی عمیق جانش را می‌سوزاند در مایه‌های «گهی پشت بزین و گهی زین به پشت ای دااااد» اما قطعا آنچه به زبان می‌آورد بیان خشمگین‌تری‌است و احتمالا خطاب به ما و روزگار ما و همه نان‌های ما خواهد گفت: «آن کس که اسب داشت غبارش فرو نشست/گرد سم خران شما نیز بگذرد»!

یکی دو سال پیش که رمان نگران نباش نوشته مهسا محب‌علی را می‌خواندم خیلی از سر سیری باهاش برخورد کردم تو مایه‌های: عه عه نگا یه شایعه الکی چقدر ترسوندشون کتابم براش نوشتن! اوه اوه زلزله تهران! آخ آخ چه داغون! وای وای شرایط آخرالزمانی! نوچ نوچ طفلی تهرونیا! اه اه چقدر علمی تخیلی! ای جان ما که جامون امنه! آخ که نویسنده چقدر دلش خواسته ناطوردشت بنویسه! و …
از دیروز که دیدم نه تنها چنین چیزی به سر تهران و تهرانیا نیومد، بلکه وحشت چرخید و چرخید و گریبان نامحتمل مشهد رو گرفت و به تعبیر کتاب اون بندری رقصیدنای محتمل زمین تهرانو یهو زدن به نام زمین مشهد دیگه بر آن شدم یه حلالیتی بطلبم از خانم نویسنده و از مردم تهران و ابراز برائتی بجویم از این تریپ ساحل امن‌نشینی سابق خودم که همانا زلزله فقط کارش خراب‌کردن که نیست، زلزله یک چیزهایی هم می‌سازد و زلزله از قضا آدم می‌سازد!
….
اما زمان گذشت و روزها گذشتند و زمین سفت زیر پامان آنقدر لرزید و پس‌لرزید که عادت کردیم و دیگر تحویلش نگرفتیم و در جوارش زیستیم. مرگ‌‌ها و جوانمرگی‌های ناگهانی اطرافمان آنقدر تکرار شد که دیگر تکانمان نداد و برایمان شد مرگهای متداول. پس بی‌تعجب از کنار بی‌گمان‌ترین اخبار مرگ و فاجعه گذشتیم. نمی‌دانم داستان از چه قرار‌ است؟ خدا دارد ما را امتحان می‌کند یا دارد مهیا می‌کندمان؟ یعنی آماده‌ایم؟

هم‌نسلان من این قسمت معروف سریال زی‌زی‌گولو احیانا خوب یادشان هست. قسمتی که برایمان چند ضرب‌المثل تازه ساخت و ماندگار شد. همان قسمت که کلی مهمان ناخوانده از شهرستان، نصف شبی سرازیر شده بودند به خانه آقای پدر و مادرخانومی. می‌گفتند همولایتی‌ها و اقوام آقای پدر هستند و حتی نسبت خیلی دوری هم ذکر می‌کردند که آقای پدر باز هم چیز زیادی یادش نمی‌آمد ولی چنان صمیمیت ابراز می‌کردند که برای آن زوج جوان چاره‌ای نماند جز پذیرایی از آن همه مهمان ناخوانده و ناشناخته. در راس مهمانها مرحوم جمشید اسماعیل‌خانی بود که انگار عمری بود آقای پدر را که مردم مهندس صدایش می‌کردند می‌شناخته و با او خاطره داشته و البته همو بود که کمی در نظر مهندس آشنا می‌زد، فقط کمی. از همان ابتدا که آمد و کلی مهندس را در آغوش گرفت و کلی عشق و علاقه خرج کرد مدام می‌گفت: خیلی باهات حرف دارم مهندس! سر فرصت! بنده خدا انگار مدام مترصد بود سر فرصت مناسب سفره دلش را باز کند. اما توی آن شلوغی و با آن بهت مهندس مگر می‌شد؟ تازه مهمانها گشنه و تشنه هم بودند و باز آقای پدر و مادرخانومی درمانده که این همه آدم را چگونه شام بدهند و جای خواب تدارک ببینند که زی‌زی‌گولو با ملاقه و دیگ جادویی‌اش ورود کرد و با ورد جادویی‌اش مدام غذا پدیدار کرد و راهی سفره کرد. غذاهای رنگارنگی که بعدا معلوم شد خاصیتش این‌است که آدم هرچه بخورد سیر نمی‌شود و مدام گشنه‌تر هم می‌شود و این قرار بود تنبیه میهمانان ناخوانده و بی‌دعوت باشد. غذای زی‌زی‌گولویی ضرب‌المثل اول ما بود از این قسمت سریال که هر وقت غذایی خیلی خوشمزه‌است و آدم سیر نمی‌شود از خوردنش، می‌گوییم از آن غذاهای زی‌زی‌گولویی‌است!
سر آن سفره جادویی همه ساعتها مشغول صرف شام بودند. آن وسط هم جمشید‌ اسماعیل‌خانی در حال دولپی خوردن باز می‌گفت: خیلی باهات حرف دارم مهندس! سر فرصت! مهمانها شاکی و حیران بودند که خسته شدیم ولی سیر نشدیم تا اینکه صبح شد و سر سفره نیمه خواب و نیمه بیدار هنوز مشغول خوردن بودند که عاقبت تصمیم گرفتند به فرار بلکه بتوانند جای دیگر و جور دیگر این عطش و گرسنگی را فرونشانند مثلا در کله‌پزی. پس همگی بی‌رمق و کوفته خداحافظی کردند و آخر از همه هم باز جمشید اسماعیل‌خانی بود که با همان معصومیت نگاه و لبخند و صدایش به مهندس گفت: خیلی باهات حرف داشتم مهندس! خیلی باهات حرف داشتم ولی نشد! … و رفت. من از همان زمان نوجوانی باهاش همدل بودم و باورش داشتم که مهندس را می‌شناسد و صادقانه دوستش دارد و می‌خواهد از خاطرات قدیم در ولایتشان با او سخن بگوید. از این که  چقدر خوب مهندس را می‌شناسد اما چطور مهندس به کل او را فراموش کرده!
پس این «خیلی باهات حرف دارم مهندس» که مجال گفتن و شنفتن نمی‌یابد و در آخر می‌رسد به «خیلی باهات حرف داشتم مهندس» شد ضرب‌المثل من برای تمام حرفهای در دل مانده میان شلوغی‌ها و گرفتاری‌ها. سخنانی که مجال بروزشان را گم می‌کنند و بازنمی‌یابندش. مدام می‌خواهی بگویی اما هر بار چیزی مانع می‌شود و اگر هم هیچ چیز مانع نشود و همه چیز به ظاهر مهیا باشد هم گاهی احساس می‌کنی حال و هوایت مناسب گفتن نیست و باز فرصت از کف می‌رود و گاه ترس برت می‌دارد که برای نشستنها و گفتن‌ها دارد دیر می‌شود و قدمی برداشته نمی‌شود. مجال و حال و هوای گفتن هم که رخ دهد کجا معلوم که حال و هوای شنیدن در طرف مقابل مهیا باشد! پس اگر روزگاری همه شرایط مکالمه جور باشند و آدم آنچه در دل دارد بگوید و آن چه از دل بر‌آید گوش دهد، انگار معجزه‌ای رخ داده، پس باید همه عمر شکرگزار و قدرشناس آن چنان لحظاتی باشد که گویی برآیند کمیاب هنر و مهر دو انسان و همه هستی پیرامونشان است. بشماریم ببینیم چقدر حرف با چند نفر بر دلمان مانده و هنوز در نوبت مانده‌اند که آیا بشود یا نشود. استثنائا عجله در این یک قلم گمانم روا باشد که حوادث در کمین نشسته‌اند و حسرت‌ به دلی‌ها بی‌رحمانه در انتظارند و هرگز هرگز نباید و نشاید که میدان را خالی کنیم، همه خوب می‌دانیم که ارزشش را دارد.
آن شب جمشید اسماعیل‌خانی مجال گفتن نیافت و مهندس هم هوای شنیدن نداشت. فصل دوم سریال هم هرگز ساخته نشد و همان‌ سالها بود که جمشید اسماعیل‌خانی نازنین ناگهان از دنیا رفت تا همه رویای کودکانه‌ام درباره این‌ داستان به باد رود که روزگاری مثلا در فصل بعدی سریال خواهم فهمید که او چه سخنها داشته با مهندس. هنوز نگاه پرمهرش در انتهای قسمت با من‌است، نگاهی که حسرتی را پنهان می‌کرد: خیلی باهات حرف داشتم مهندس! خیلی! اما نشد! … چه حیف …

لینک مرتبط:
همان اپیزود ماندگار زی‌زی‌گولو در آپارات

معرفی‌نامه نمایشگاه عکسی که در آن مشارکت دارم و امروز افتتاح می‌شود:

پردازش تجربه زیستن و معنای هستی یک عکس‌است، پردازش روان یک عکس‌است که مدتی پیش از تولد عکس و در آن لحظه که عکاس مصمم می‌شود تا رنگ نگاه خود را بر واقعیتی جاری کند متولد می‌شود و مادام که عمر عکس بپاید پردازش هم از پا نمی‌ایستد. پردازش از چشم عکاس آغاز می‌شود اما پیاده‌نظام پردازش را نمی‌شود به شخص یا اشخاص محدود کرد. عکس تیری‌است که از چله رها می‌شود و راه خود را می‌رود، زندگی و اوج و فرود خود را دارد، در راه با عوامل و عناصر بسیار دیدار می‌کند و از هر ملاقات نگاهش رنگی تازه می‌گیرد. پردازش، آن فکرهایی‌است که عکاس در اتاقهای تاریک و روشن بر عکس خود روا می‌دارد تا تصویر را به تناسب انواع شیوه‌های ارائه به نقطه‌ مطلوب خویش برساند و آنگاه که عکس مشهور شد و جغرافیا و تاریخ را پشت سر گذاشت حالا نوبت هنرمندان نسل‌های بعدی‌است که دست به کار ‌شوند و روایت خود را از این اثر کالت شده در قالب پوستر و طرح و کولاژ پردازش کنند و نهایتا پردازش، آن شیوه صبورانه‌ای‌است که عناصر طبیعت به مدد آن، از نور و دما تا نم و خاک، بی دخالت انسان و در تعاملی تنگاتنگ با زمان، بر جان عکس، نقش قدمت و خاطره می‌زنند. آری اینچنین‌است که عکس و پردازش یک عمر به پای هم پیر می‌شوند.

حالا دیگر چندین دوره‌است که پردازش عکس دیجیتال به همت استاد امین ابراهیمی در فرهنگسرای جهاد دانشگاهی بی‌وقفه در حال تدریس‌است تا شناخت هنرجویان و عکاسان از فرهنگ پردازش و ابزارهای آن ژرف‌تر و کاربردی‌تر گردد. با استقبال هنرجویان این دوره به سرعت پا گرفت و پایدار شد. آن قدر که خیلی زود نیاز به برگزاری دوره‌ تکمیلی این مبحث احساس شد. سرانجام پس از رایزنی‌های بسیار این دوره پیشرفته با عنوان کارگاه پردازش برای اولین‌بار در ترم تابستان ۱۳۹۵ ارائه و برگزار شد تا هنرجویان را به شکلی عملی‌تر وارد گود پردازش کند. از قضا بخت یار ما هفت نفر شد تا نخستین افرادی باشیم که وارد این گود رنگ و نور و نگاه می‌شویم و توفیق یافتیم تا بی‌واسطه وارد مکالمه با عکسهای خودمان و دوستانمان‌ شویم. ابتدا آثار را از آن خود کنیم و آنگاه کمال مطلوب هر عکس را در ذهن تصور کنیم و در عمل اجرا. تا در این هماورد دریابیم ما از عکس چه می‌خواهیم و عکس از ما چه می‌خواهد و در سایه خرد جمعی و هدایت استاد، پردازشی مطلوب برای هر عکس برگزینیم. اینگونه شد که از گرماگرم کلاسی پرچالش و پر از بحث و نقد و از دل فضایی کاملا یادگیرانه و همفکرانه اولین نمایشگاه پیش‌زمینه متولد شود.

پیش زمینه نمایشگاهی به معنای واقعی گروهی‌است. از صفر تا صد این رویداد، تصمیمی یافت‌شدنی‌ نیست که تصمیم ما نباشد و همین است که به تمام اجزای پیش‌زمینه احساس تعلق داریم. به عکسهای یکدیگر چونان عکسهای خود می‌نگریم و با هیچیک غریبه نیستیم چون داستانشان را خوب بلدیم و هر ایده و هر نواخت پردازشی ما بر هر عکس، گوشه‌ای از خاطرات شیرین ما از این کارگاه شد. توی چله یک تابستان گرد هم آمدیم و عکسهایمان را یک به یک، موشکافانه و نقادانه تماشا کردیم و بهترین‌ها را با هم برگزیدیم. در کنار هم عکسها را به بوته پردازش سپردیم و آنقدر بالا و پایین کردیم و کلنجار رفتیم تا برسد به آنجا که بگوییم آهان حالا شد! باهم تصمیم‌گرفتیم که کدام شیوه ارائه، شایسته کدام عکس‌است و کدام جامه فاخر، برازنده کدام تن! با هم تولد عکسها بر کاغذ سفید را جشن گرفتیم و با هم بر قاب جاودانگی ایستادنشان را عشق کردیم و حالا توی چله یک زمستان این نمایشگاه ما و این عکسهای ما هفت‌نفر است که آماده تماشای شما و مفتخر به عنایت شماست. فقط از ما نپرسید کدام عکس کار کیست چون شاید یادمان نباشد! آخر، کجا دیده‌اید پردازش یک عکس کار ۷+۱ نفر باشد؟ همین‌است که مشخصات هر عکس را کنارش نصب کرده‌ایم! باور کنید همینقدر همدلانه و رفیقانه! آخر، کارگاه پردازش، پردازشگر دوستی‌ها هم شد و پیش‌زمینه دارد از ما انسان‌های بهتری ‌می‌سازد. دم شما گرم استاد ابراهیمی عزیز.